ÜROs 2012. a heaks kiidetud süsteem, mis Valgevenes omandas nüüdse kuju 2007. a; tugineb suures osas ajaloolisele łacinka’le. Eestis kasutamiseks heaks kiitnud märtsis 2024 Emakeele Seltsi keeletoimkond.
NB! Aprillis 2023 on Valgevenes kinnitatud uus ametlik kohanimede latiniseerimise tabel (vt allpool).
Tähetabel 2012
| Tähed | Vasted | Näited |
|---|---|---|
| А а | = a | Анатоль = Anatoĺ, Бачыла = Bačyla, Варапаева = Varapajeva, Маладзечна = Maladziečna |
| Б б | = b | Брыль = Bryĺ, Брагін = Brahin |
| В в | = v | Валюгін = Valiuhin, Вязынь = Viazyń, Навум = Navum |
| Г г | = h | Глуск = Hlusk, Багдановіч = Bahdanovič |
| Д д | = d | Дудар = Dudar, Дронькі = Drońki, Кандрат = Kandrat, Джалюк = Džaliuk, Дзяргай = Dziarhaj, Аркадзь = Arkadź, Мядзель = Miadzieĺ |
| Е е | = je1 | Ельск = Jeĺsk, Кірэенка = Kirejenka, Заліп’е = Zalipje, Задвор’е = Zadvorje |
| = ie2 | Вербавічы = Vierbavičy | |
| Ё ё | = jo1 | Абеліёвіч = Abielijovič |
| = io2 | Васілёнак = Vasilionak, Студзёнская Гута = Studzionskaja Huta | |
| Ж ж | = ž | Жабіна = Žabina, Мележ = Mieliež, Падлужжа = Padlužža |
| З з | = z | Зарыцк = Zaryck, Язэп = Jazep, Снядзін = Sniadzin |
| І і | = i | Івацэвічы = Ivacevičy, Клімковіч = Klimkovič, Нічыпар = Ničypar, Іосіф = Iosif, Мар’іна = Marina |
| Й й | = j | Самуйлёнак = Samujlionak, Сейлавічы = Siejlavičy |
| К к | = k | Купала = Kupala, Капчэвічы = Kapčevičy |
| Л л | = l | Лазар = Lazar, Кляшторны = Kliaštorny, Пельчыцы = Peĺčycy, Заполле = Zapollie |
| М м | = m | Макаёнак = Makajonak, Змітрок = Zmitrok, Медна = Miedna |
| Н н | = n | Нічыпар = Ničypar, Нарач = Narač, Панчанка = Pančanka |
| О о | = o | Осіп = Osip, Колас = Kolas, Морач = Morač |
| П п | = p | Пестрак = Piestrak, Піліп = Pilip, Парчы = Parčy |
| Р р | = r | Рыгор = Ryhor, Рэчыца = Rečyca, Прокша = Prokša |
| С с | = s | Сабаленка = Sabalienka, Сцяпан = Sciapan, Нясвіж = Niasviž, Васіль = Vasiĺ, Валосавічы = Valosavičy, Барыс = Barys, Кастусь = Kastuś, Пятрусь = Piatruś, Беларусь = Bielaruś, Лось = Loś |
| Т т | = t | Таўляй = Taŭliaj, Тодар = Todar, Струмень = Strumeń |
| У у | = u | Усцін = Uscin, Уваравічы = Uvaravičy, Якуб = Jakub, Уладзімір = Uladzimir |
| Ў ў | = ŭ | Быкаў = Bykaŭ, Паўлюк = Paŭliuk, Камароўка = Kamaroŭka |
| Ф ф | = f | Фашчаўка = Faščaŭka, Няфёд = Niafiod, Дарафей = Darafiej |
| Х х | = ch | Хадыка = Chadyka, Хвядор = Chviador, Хатынь = Chatyń, Міхась = Michaś, Мухавец = Muchaviec, Цімох = Cimoch |
| Ц ц | = c | Цвірка = Cvirka, Цішка = Ciška, Шарсцін = Šarscin, Камяніца = Kamianica, Аўдоцця = Aŭdoccia, Повіцце = Poviccie, Забалацце = Zabalaccie |
| Ч ч | = č | Чарот = Čarot, Казловічы = Kazlovičy, Урэчча = Urečča, Вярэчча = Viarečča |
| Ш ш | = š | Шамякін = Šamiakin, Шчадрын = Ščadryn, Замошша = Zamošša |
| Ы ы | = y | Скрыган = Skryhan, Сымон = Symon, Сычы = Syčy, Калінкавічы = Kalinkavičy |
| Ь ь | akuut3 | Хвядось = Chviadoś, Газьба = Haźba, Гдзень = Hdzień |
| Э э | = e | Чарнышэвіч = Čarnyševič, Брашэвічы = Braševičy, Чэрск = Čersk |
| Ю ю | = ju1 | Юрэвіч = Jurevič, Юшкі = Juški |
| = iu2 | Алексютовіч = Alieksiutovič | |
| Я я | = ja1 | Янка = Janka |
| = ia2 | Веляміцы = Vieliamicy | |
| ’ | jääb märkimata | Дзям’ян = Dziamjan |
- Sõna algul, samuti täishääliku, ’, ь, ў järel.
- Kaashääliku järel.
- Peenendusmärki latiniseeritakse akuudiga (´) eelmise tähe peal: дзь = dź, зь = ź, ль = ĺ, нь = ń, сь = ś, ць = ć.
Valgevene omadussõnaliste kohanimede edasiandmisel tuleb lähtuda nende nimisõnalisest kujust: Брэсцкая вобласць = Bresti oblast, Нараўлянскі раён = Naroŭlia rajoon, Хойніцкі раён = Chojniki rajoon, Лоеўскі раён = Lojeŭi rajoon, Кармянскі раён = Karma rajoon, Веткаўскі раён = Vietki rajoon, Богінскае возера = Bohina järv, Воўчкавіцкае вадасховішча = Voŭčkavičy veehoidla.
Valgevene kohanimede tähetabel 2023
Aprillis 2023 on Valgevene Ressursside Riiklik Komitee senise łacinka‘l põhineva süsteemi tühistanud ja kehtestanud uue, mille põhierinevus vanast on diakriitiliste märkide vältimine, nt č → ch, š → sh. Seejuures jäävad muutmata c ja j, mille tulemuseks on segu inglise ja slaavi süsteemist. Muudetud on ka г → g (seni h), х → h (seni ch) ja ў → w (seni ŭ). Palatalisatsiooni märkiv ülakoma jäetakse ära. Järgnevas loetelus on üksnes erinevused 2012. a tabelist, sulgudes ametliku tabeli näited.
- г → g (Гогалеўка → Gogaliewka)
- ж → zh (Жажэлка → Zhazhelka)
- ў → w (Тураў → Turaw)
- х → h (Хацюхова → Haciuhova)
- ч → ch (Чарнаручча → Charnaruchcha)
- ш → sh (Шаркаўшчына → Sharkawshchyna)
- ь jäetakse ära (Вільянава → Viljanava, Вародзькаў 1 → Varodzkaw 1)
- ‘ jäetakse ära (Раз’езд → Razjezd, Мар’іна Горка → Marjina Gorka)
Uuendusena lubab ametlik juhend latiniseerida ka venekeelsest nimest, tähetabel on analoogiline valgevene-ladina tähetabeliga, v.a е → e, ё → jo, и → i, щ → shch, ю → ju, я → ja. Nt: Берёзка → Berjozka, Гудогай → Gudogaj, Еленка → Elenka, Заозерье → Zaozerje, Мариамполь → Mariampol, Подъелье → Podjelje, Припять → Pripjat, Чайчицы → Chajchicy, Эйгерды → Ejgerdõ.
Valgevene passisüsteemi tabel
Valgevenelaste isikunimed kirjutatakse ICAO reeglite järgi ümber valgevene nimekujust, sj asendades järgmised tähed erinevalt 2012. a tabelist.
| Tähed | Vasted | Näited |
|---|---|---|
| Дж дж | = dzh | Джалюк = Dzhaliuk |
| Е е | = e | Вербавічы = Verbavichy, Ельск = Elsk, Кірэенка = Kireenka, Заліп’е = Zalipe |
| Ё ё | = io | Васілёнак = Vasilionak, Студзёнская Гута = Studzionskaia Huta |
| Ж ж | = zh | Жабіна = Zhabina, Мележ = Melezh, Падлужжа = Padluzhzha |
| Й й | = i | Самуйлёнак = Samuilionak, Сейлавічы = Seilavichy |
| С с | = s | Сабаленка = Sabalenka, Сцяпан = Stsiapan, Нясвіж = Niasvizh, Васіль = Vasil, Валосавічы = Valosavichy, Барыс = Barys, Кастусь = Kastus, Пятрусь = Piatrus, Беларусь = Belarus, Лось = Los, Дабрасельцы = Dabraseltsy |
| Ў ў | = u | Быкаў = Bykau, Паўлюк = Pauliuk, Камароўка = Kamarouka |
| Х х | = kh | Хадыка = Khadyka, Хвядор = Khviador, Хатынь = Khatyn, Міхась = Mikhas, Мухавец = Mukhavets, Цімох = Tsimokh |
| Ц ц | = ts | Цвірка = Tsvirka, Цішка = Tsishka, Шарсцін = Sharstsin, Камяніца = Kamianitsa, Аўдоцця = Audotstsia, Повіцце = Povitstse, Забалацце = Zabalatstse |
| Ч ч | = ch | Чарот = Charot, Казловічы = Kazlovitsy, Урэчча = Urechcha, Вярэчча = Viarechcha |
| Ш ш | = sh | Шамякін = Shamiakin, Шчадрын = Shchadryn, Замошша = Zamoshsha |
| Ю ю | = iu | Юрэвіч = Iurevich, Юшкі = Iushki |
| Я я | = ia | Янка = Ianka, Веляміцы = Veliamitsy |
| ь ja ъ | jäävad märkimata |
Valgevene-eesti tähetabel (1975–2024)
Varem kasutati valgevene nimede kirjutamiseks eesti transkriptsiooni, mille Olev Jõe koostatud tabeli alusel kiitis heaks 1975. a vabariiklik õigekeelsuskomisjon. Kürillilised nimenäited pärinevad sellest tabelist.
| Tähed | Vasted | Näited |
|---|---|---|
| А а | = a | Анатоль = Anatol, Бачыла = Batšõla, Варапаева = Varapajeva, Маладзечна = Maladzetšna |
| Б б | = b | Брыль = Brõl, Брагін = Bragin |
| В в | = v | Валюгін = Valjugin, Вязынь = Vjazõn, Навум = Navum |
| Г г | = g | Глуск = Glusk, Багдановіч = Bagdanovitš |
| Д д | = d | Дудар = Dudar, Дронькі = Dronki, Кандрат = Kandrat |
| – дж | = dž | Джалюк = Džaljuk |
| – дз | = dz | Дзяргай = Dzjargai, Аркадзь = Arkadz, Мядзель = Mjadzel |
| Е е | = e (üldjuhul) | Вербавічы = Verbavitšõ |
| = je (sõna algul ja täishääliku ning ülakoma järel) | Ельск = Jelsk, Кірэенка = Kirejenka, Заліп’е = Zalipje, Задвор’е = Zadvorje | |
| Ё ё | = jo | Васілёнак = Vassiljonak, Студзёнская Гута = Studzjonskaja Guta |
| Ж ж | = ž | Жабіна = Žabina, Мележ = Melež, Падлужжа = Padlužža |
| З з | = z | Зарыцк = Zarõtsk, Язэп = Jazep, Снядзін = Snjadzin |
| І і | = i (üldjuhul) | Івацэвічы = Ivatsevitšõ, Клімковіч = Klimkovitš, Нічыпар = Nitšõpar |
| = j (sõna algul täishääliku ees) | Іосіф = Jossif | |
| = ji (ülakoma või ь järel) | Мар’іна = Marjina | |
| Й й | = i | Самуйлёнак = Samuiljonak, Сейлавічы = Seilavitšõ |
| К к | = k | Купала = Kupala, Капчэвічы = Kaptševitšõ |
| Л л | = l | Лазар = Lazar, Кляшторны = Kljaštornõ, Пельчыцы = Peltšõtsõ, Заполле = Zapolle |
| М м | = m | Макаёнак = Makajonak, Змітрок = Zmitrok, Медна = Medna |
| Н н | = n | Нічыпар = Nitšõpar, Нарач = Naratš, Панчанка = Pantšanka |
| О о | = o | Осіп = Ossip, Колас = Kolas, Морач = Moratš |
| П п | = p | Пестрак = Pestrak, Піліп = Pilip, Парчы = Partšõ |
| Р р | = r | Рыгор = Rõgor, Рэчыца = Retšõtsa, Прокша = Prokša |
| С с | = s (üldjuhul) | Сабаленка = Sabalenka, Сцяпан = Stsjapan, Нясвіж = Njasviž |
| = ss (täishäälikute vahel ja sõna lõpul rõhulise silbi täishääliku järel)1 | Васіль = Vassil, Валосавічы = Valossavitšõ, Барыс = Barõss, Кастусь = Kastuss, Пятрусь = Pjatruss, Беларусь = Belaruss, Лось = Loss | |
| Т т | = t | Таўляй = Tavljai, Тодар = Todar, Струмень = Strumen |
| У у | = u | Усцін = Ustsin, Уваравічы = Uvaravitšõ, Якуб = Jakub, Уладзімір = Uladzimir |
| Ў ў | = v | Быкаў = Bõkav, Паўлюк = Pavljuk, Камароўка = Kamarovka |
| Ф ф | = f | Фашчаўка = Faštšavka, Няфёд = Njafjod, Дарафей = Darafei |
| Х х | = h (üldjuhul) | Хадыка = Hadõka, Хвядор = Hvjador, Хатынь = Hatõn |
| = hh (täishäälikute vahel ja sõna lõpul täishääliku järel)2 | Міхась = Mihhass, Мухавец = Muhhavets, Цімох = Tsimohh | |
| Ц ц | = ts | Цвірка = Tsvirka, Цішка = Tsiška, Шарсцін = Šarstsin, Камяніца = Kamjanitsa |
| – цц | = tts | Аўдоцця = Avdottsja, Повіцце = Povittse, Забалацце = Zabalattse |
| Ч ч | = tš | Чарот = Tšarot, Казловічы = Kazlovitšõ |
| – чч | = ttš | Урэчча = Urettša, Вярэчча = Vjarettša |
| Ш ш | = š | Шамякін = Šamjakin, Шчадрын = Štšadrõn, Замошша = Zamošša |
| Ы ы | = õ | Скрыган = Skrõgan, Сымон = Sõmon, Сычы = Sõtšõ, Калінкавічы = Kalinkavitšõ |
| Ь ь | jääb märkimata | Хвядось = Hvjadoss, Газьба = Gazba, Гдзень = Gdzen |
| Э э | = e | Чарнышэвіч = Tšarnõševitš, Брашэвічы = Braševitšõ, Чэрск = Tšersk |
| Ю ю | = ju | Юрэвіч = Jurevitš, Юшкі = Juški, Алексютовіч = Aleksjutovitš |
| Я я | = ja | Янка = Janka, Веляміцы = Veljamitsõ |
| ’ | jääb märkimata | Дзям’ян = Dzjamjan |
Valgevene omadussõnaliste kohanimede edasiandmisel tuleb lähtuda nende nimisõnalisest kujust: Брэсцкая вобласць = Bresti oblast, Нараўлянскі раён = Narovlja rajoon, Хойніцкі раён = Hoiniki rajoon, Лоеўскі раён = Lojevi rajoon, Кармянскі раён = Karma rajoon, Веткаўскі раён = Vetki rajoon, Богінскае возера = Bogina järv, Воўчкавіцкае вадасховішча = Vovtškavitšõ veehoidla.
Tabeli aluseks on „Nimekirjutusraamatus“ (Tln 1993) avaldatud versioon.
Vt ka
Kirjandus
- Tiiu Erelt, Vene, ukraina, valgevene, gruusia ja armeenia nimed eesti kirjas. (Vabariiklikus õigekeelsuskomisjonis.) – Keel ja Kirjandus, 1976, nr 6, lk 351–357.
- Valgevene nimede kirjutamine eesti tekstis. Emakeele Seltsi keeletoimkonna otsus (06.03.2024).